Rai ya Jenerali
Hatutaendelea kupitia ujinga endelevu
NIMEKWISHA
kueleza udhaifu wa mfumo wo wote unaowategemea akina Pangloss kama
wanafalsafa wake; mfumo huo hauwezi kupiga hatua kwenda mbele kwa
sababu umeshibishwa na fikra za kuridhika kusikokuwa na msingi.
Si mfumo unaoweza kuangalia nje ya mipaka yake na kubaini kwamba iko
mifumo mingine iliyo bora kuliko huo uliopo, na kwamba mifumo hiyo
siyo tu inawezezekana bali ndiyo inayotakikana.
Niombe radhi kwa kunukuu msemo mwingine wa Kihaya: Akaana katakyaara
kati mawe achuumba. Tafsiri yangu: Mtoto asiyetembeatembea humsifu mama
yake kuwa mpishi bora kuliko wote.
Maana yake ni kwamba jamii ambayo imebweteka nyumbani na isisafiri
kwenda nje kuona jamii nyingine zinavyofanya kazi itakuwa daima ni
jamii inayoamini kwamba inachofanya ndicho bora kuliko cho chote
kinachofanyika kwingine ko kote. Na ndivyo alivyofundisha Profesa
Pangloss.
Sasa, haiwezekani kusema kwamba wakuu wa nchi hii hawasafiri kwenda
ughaibuni kwenye maendeleo kuliko yetu. Kusafiri wanasafiri sana, na
karibu kila wanakokwenda ni nchi zilizo na maendeleo makubwa sana
kuliko tuliyo nayo hapa kwetu.
Hata katika nchi za dunia ya tatu, baadhi yake zimepiga hatua kubwa
katika maeneo ambayo bado yanatutatiza hapa. Na sisi wengine
tusiokuwa viongozi (kwa maana hiyo) tumesafiri ya kutosha, kote
duniani, na tumejionea jinsi wenzetu wanavyofanya. Kwa hiyo taabu iko
wapi?
Taabu kubwa inatokana na kwamba tumefanikiwa (kama hilo ndilo neno
mwafaka) kujenga jamii ya watu wasiotaka kujifunza. Kwa maoni yangu
tumejifikisha mahali ambapo kila mtu anadhani anachojua kinamtosha na
hana haja ya kujifunza kitu kingine. Tumekataa, au tumeshidnwa, au
hatujui namna ya kujenga jamii yenye kujifunza (a learning society). Matokeo yake ni kwamba tumezama ndani ya ujinga endelevu, ambao naueleza hapa chini:
Katika lugha ya Kiingereza kuna maneno kadhaa yanayoeleza hali ya kutokujua, ujinga na upumbavu. Nitalichukua mojawapo, “ignorance”,
ambalo maana yake tuliyoizoea ni “ujinga.” Tuliwahi kueleza “ujinga”
kama kutokujua kusoma na kuandika, na katika miaka ya kwanza baada ya
Uhuru tulifanya kazi ya kuutokomeza kwa “kisomo cha ngumbaru,” kama
kilivyoitwa.
Lakini kutokuweza kusoma na kuandika si ishara pekee ya ujinga. Ni
kweli kilema hicho ni muhimili muhimu katika ujenzi wa ujinga, kwa
sababu katika ulimwengu wa leo haiwezekani kuondokana na kutokujua bila
kuondokana na kutokujua kusoma na kuandika.
Kujua kusoma na kuandika ndio msingi mkuu wa kujenga mazingira ya
kuja katika zama zetu, na ndiyo silaha kuu ya kupambana dhidi ya
kutokujua. Lakini kujua kusoma na kuandika pekee hakuiondolei jamii
ujinga, kwa sababu msingi huo unaweza ukakaa bila kutumiwa kujengea
jengo lo lote la maana, na silaha hiyo inaweza ikaachwa ikaota kutu
ilhali adui bado anatishia.
Ili msingi ule niliouzungumza uwe na maana kwetu hauna budi kutumika
kwa kuinua jengo juu yake, na jengo hilo ni ujuzi endelevu usiokoma,
usiokuwa na mipaka, unaokwenda milele mbele ukitafuta ujuzi mwingine
kwa kujisaili na kujikosoa siku zote. Hii ndiyo maana ya elimu
endelevu, hali inayompa mwenye nayo uwezo na ari ya kuvumbua sayari
mpya za ujuzi kila uchao, asikubali kuridhika na kile anachokijua kwa
sababau hata kile alichokijua jana kama elimu, inawezekana leo si elimu
tena kwani kimepitwa na wakati. Huu ni upande mmoja wa diameta, upande
wa ujuzi endelevu.
Upande mwingine wa diameta ni ule wa ujinga endelevu, si tu ujinga wa
kutojua kusoma na kuandika. Kwa hakika, wakazi wa upande huu wanaweza
kusoma na kuandika, tena sana, na wanaweza kufanya hisabati za
Pitagora, Kopeniki na Galileo; lakini bado ni wajinga kwa sababu
wanaamini kwamba walipofikia ndio mwisho wa ujuzi, mbele hakuna jipya.
Wakati mwingine, kwa sababu ya ujuzi kidogo walio nao, wanakuwa
watetezi wakubwa wa msimamo wa kutokubali ujuzi mpya kwa sababu ujuzi
uliopo wanauona kama usiopingika na unaotosheleza. Ndio akina Pangloss.
Nimesema hapo juu kwamba wakuu wetu wanasafiri, tena wakati mwingine
mpaka inachusha. Nasi pia tunasafiri sana. Sote tunaosafiri si
vipofu; tunaona vyema jinsi wenzetu walivyopiga hatua za maendeleo hata
katika maeneo ambayo hata sisi tunayamudu. Lakini kwa sababu hatutokani
na jamii ya kujifunza (a learning society) hatuyaoni hayo, na tukiyaona kazi yetu ni kustaajabu “mdomo wazi” na kusifia; si kuiga au kujifunza.
(Hapa nimetumia neno “kuiga” kwa makusudi kabisa, kwa sababu katika
mazoea yetu, neno hili tumelidhalilisha mno. Tunaambiwa “mambo msiige,”
na “msiiige ya wengine,” au ”iga ufe.” Ajabu yake ni kwamba neno
“kuiga” katika lugha nyingi za ki-Bantu nilizozipitia lina maana ya
“kujifunza.” Sasa, tunaposema “mambo msiige maana yake ni nini?
Tusijifunze? Mimi nasema, iga upone).
Katika madaraja ya ujinga lipo moja ambalo mimi ninaliita daraja la “ujinga endelevu”. Waingereza wanaiita hali hii “obscurantism,
” si tu kwamba ni ujinga, bali ni ujinga wenye msimamo mkali,
usiopenda kukosolewa hata kidogo, na ambao aliyeathiriwa nao yu radhi
afe kuliko kukubali kuachana nao, na atapigania haki yake ya kuwa
mjinga hadi kifo. Huu ndio ujinga endelevu, ujinga ngangari. Obscurantism.
Obscurantism ndiyo inawafanya watu wapambane na teknolojia
mpya, kama kompyuta. Walikuwapo watu Uingereza katika karne ya 18
walioitwa Luddites, ambao shughuli yao ilikuwa ni kuvunja mashine,
ambazo zilikuwa zinaanza kujitokeza katika mapinduzi ya viwanda, ambazo
waliziona kama karakana za shetani, na leo bado tunao katika sura
nyingine.
Mkuu mmoja wa Bunge aliwahi kumwambia mbunge aachane na tabia ya
kuleta bungeni taarifa za “kuokoteza kutoka internet,” lakini baadaye
taarifa hizo zikaja kuwa za maana mno.
Katika uwanja wa siasa tunao obscurantists wengi mno, akina
Pangloss amabao hawaamini kwamba kuna haja ya kuandika katiba mpya kwa
sababu hii tuliyo nayo inatutosha, na kila tunapokuwa na tataizo
tunabandika na kubandua vifungu; akina Pangloss wanaotuambia kwamba
kutaja udhaifu wa rais ni sawa na uhaini; akina Pangloss wanaotaka
tuamini kwamba majaji wetu wote ni malaika, wakati kila mtu anajua
kwamba asasi nambari wani kutajwa katika taarifa zote kwa kugubikwa na
rushwa ni mahakama. Wako kila mahali.
Ili tuendelee tunahitaji vitu kadhaa, na baadhi yake vilikwisha
kutajwa tangu enzi za Azimio la Arusha. Chini ya vipengele vitatu
vinavyofuata baada ya Ardhi, tunahitaji kuambatanisha maelezo mafupi:
Watu: Watu wakweli, wanaoambizana ukweli, wasioficha wanachohisi,
wanaodadisi kila wanachokiona au kukisikia; watu waongofu, wanaochukia
na kupambana na rushwa, ufisadi, unafiki, udhalimu,ubinafsi, uroho,
ubabaishaji na uongo.
Siasa safi: Siasa inayosimamia maslahi ya wananchi, na si maslahi ya
wageni na vibaraka wao; siasa inayokataa ubazazi na biashara ya
kununua na kuuza kura; siasa inayojali utu wa mtu si kitu alicho nacho;
siasa ya ukombozi wa Mtanzania na Mwafrika.
Uongozi bora: Uongozi unaotokana na sifa za mwananchi aliyeaminiwa
na wenzake kutokana na sifa hizo na si fedha za kuhonga, uadilifu wake,
uaminifu wake, na uwezo wa kutumikia watu wake na si kujitumikia na
kujinufaisha yeye binafsi na familia yake.
Bila hayo, tunaweza kuzikiri uchi usiku na mchana, hatutapata
maendeleo ng’o! Na akina Pangloss watakuwa na ajira nzuri tu, ya
kujaribu kutushawishi kwamba, kinyume na tunavyojionea sisi wenyewe,
tumepiga hatua kubwa kuelekea kwenye ya maendeleo.
No comments:
Post a Comment